گنبد

گنبد (به پهلوی: گومبت) سازه ای است معمارانه شبیه نیم‌کره‌ای توخالی. گنبد را می‌توان به شکل یک کمان که با چرخش حول محور عمودی مرکزی آن به وجود می‌آید تصور کرد. همچنین گنبدهای قوسی شکل، اگر درست طراحی شوند دارای استحکام زیادی هستند و می‌توانند فضای زیادی را بدون ستون محافظ پوشش دهند. گنبدهای پیش کرده، پیش رونده (به انگلیسی: corbel) با پیش‌روی افقی در هر طبقه از دیوار به وجود می‌آیند به طوری که هر طبقه نسبت به طبقهٔ پایینی بیشتر به داخل متمایل می‌شود و در پایان کل محوطه در یک نقطه به هم می‌رسد. گاهی به این نوع گنبد، گنبدنما گفته می‌شود. گنبد واقعی، گنبدی است که به طور فزاینده‌ای به سمت داخل زاویه‌دار شده و در نهایت نسبت به پایه گنبد زاویه ۹۰ درجه پیدا می‌کند.

در سرزمین‌هایی مثل روم شکل نیمکره را برای گنبد بر می‌گزیدند و چون میانتار رانش بر منحنی آن منطبق نمی‌شد ناچار بودند که کناره‌های آن را هرچه ستبرتر کنند تا در برابر رانش سدی باشد، در صورتی که معماران ایرانی نیم دایره را برای پوشش مناسب نمی‌دانستند و شکل‌هایی نظیر تخم مرغی و هلو چینی و بیضی را انتخاب می‌کردند که خود به خود میانتار رانش بود و این انتخاب باعث می‌شد که بتواند ضخامت گنبد را در خاستگاه و پاکار تنها به اندازه یک شانزدهم دهانه بگیرند (که البته هرچه بالاتر می‌رفت نازک می‌شد تا به کلاله برسد)
گنبد پیازی
گنبد مقرنس
گنبد بیضوی
گنبد سهمی
گنبد خاگی
گنبد چندگوش
گنبد بادبانی
گنبد نعلبکی
گنبد چتری